Μια έκθεση και μια έκδοση για 2 μεγάλους Έλληνες Αρχιτέκτονες
Ιωάννης Δεσποτόπουλος και Άρης Κωνσταντινίδης. Δύο μεγάλοι έλληνες αρχιτέκτονές που άφησαν την σφραγίδα τους στην Ελληνική ιστορία της Αρχιτεκτονικής το αιώνα που μας πέρασε. Και οι δύο γεννήθηκαν στις αρχές του 19ου αιώνα και έφυγαν περίπου μια δεκαετία πριν αυτός δώσει την θέση του στο 20ο. Και οι δύο υπηρέτησαν την σύγχρονη αρχιτεκτονική και καθόρισαν με τα έργα τους την αισθητική στην χώρα μας.
Η έκθεση για τον Ιωάννη Δεσποτόπουλο
«Από το κτήριο στην κοινότητα.. Ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος και το Bauhaus» είναι ο τίτλος της έκθεσης που έχουν διοργανώσει το ινστιτούτο Γκαίτε σε συνεργασία με τα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη και το Ωδείο Αθηνών με αφορμή τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Bauhaus.
Η έκθεση άνοιξε τις πύλες της στις 10 Οκτωβρίου στο Ωδείο Αθηνών και θα διαρκέσει έως τις 7 Νοεμβρίου 2019. Όσοι σκοπεύετε να την επισκεφτείτε πρέπει να γνωρίζετε ότι Δευτέρες και Τρίτες είναι κλειστή, Τετάρτες, Πέμπτες και Παρασκευές ανοίγει στις 4 το απόγευμα, Σάββατο από τις 10 το πρωί, και την Κυριακή από τις 11 το πρωί.
Την επιμέλεια της έκθεσης έχει κάνει ο μελετητής του έργου του Δεσποτόπουλου αρχιτέκτονας Λουκάς Μπαρτατίλας και το σχεδιασμό της έκθεσης και των εντύπων η ομάδα MNP Design. Καθ’ όλη την διάρκεια της έκθεσης, θα πραγματοποιηθούν παράλληλες εκδηλώσεις για την εξέλιξη της μοντέρνας αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα και την σημερινή μας αντίληψη για το Bauhaus.
Στην έκθεση ο επισκέπτης μπορεί να δει ένα μικρό μέρος του αρχείου του Δεσποτόπουλου. Το αρχείο, για όσους θέλουν να το δουν φυλάσσεται στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη. Σκίτσα, σχέδια, φωτογραφίες κείμενα και ηχητικά αποσπάσματα συνθέτουν την μικρή αλλά με πολύ ενημερωτικό υλικό αυτή έκθεση.
Ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος (1903-1992) είναι ο μοναδικός Έλληνας αρχιτέκτονας που έζησε στη Βαϊμάρη, την εποχή που λειτουργούσε εκεί η σχολή του Bauhaus. Εκεί ήρθε σε άμεση επαφή με την φιλοσοφία του Bauhaus, τα έργα και τους ανθρώπους της διάσημης αυτής σχολής σχεδιασμού, αρχιτεκτονικής και καλών τεχνών. Ο Δεσποτόπουλος επηρεάστηκε από το πρωτοποριακό κίνημα του Bauhaus, όχι ως ένα νέο “στυλ”, αλλά ως έναν τρόπο επιτέλεσης σκοπών για πραγματικό κοινωνικό όφελος. Ως έναν τρόπο για να δημιουργηθεί ένας καλύτερος κόσμος. Ήταν από τους πρώτους Έλληνες αρχιτέκτονες που μίλησαν για την ιδεολογική, πολιτική και κοινωνική διάσταση της αρχιτεκτονικής.
Το κτήριο του Ωδείου Αθηνών αποτελεί ένα από τα αξιολογότερα και πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής στην Αθήνα μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Σχεδιάστηκε και χτίστηκε από τον Δεσποτόπουλο, και είναι το μόνο υλοποιημένο έργο από το φιλόδοξο σχέδιο της τριλογίας του Πνευματικού Κέντρου των Αθηνών, μια αρχιτεκτονική πρόταση που είχε κερδίσει το Α’ βραβείο στον πανελλήνιο διαγωνισμό του 1958. Το πλήρες κτηριακό συγκρότημα δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Η κατασκευή του σταμάτησε το 1975, ενώ δεν είχε ακόμη αποπερατωθεί. Έκτοτε, η κατασκευή του συνεχίστηκε σταδιακά, παραμένοντας, μέχρι και σήμερα, σε διάφορα τμήματα ανολοκλήρωτο.
Ο Δεσποτόπουλος, θα σχεδιάσει το κτήριο του Ωδείου επιδιώκοντας αυτό να λειτουργήσει, όχι μόνο ως το κτηριακό κέλυφος μια σχολής, αλλά, κυρίως, ως το μέσο σύστασης μιας κοινότητας ανθρώπων, οι οποίοι, ευρισκόμενοι και κινούμενοι σε αυτό, θα μοιράζονται δημιουργικά το ενδιαφέρον τους για την μουσική και τις τέχνες.
Άρης Κωνσταντινίδης, ο άνθρωπος που αναζητούσε μιαν αρχιτεκτονική “με λογισμό και μ’ όνειρο”
Μία πρόσφατη έκδοση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, είναι αφιερωμένη στον μεγάλο Έλληνα αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη.
«Ως αρχιτέκτονας και άνθρωπος της γενιάς του και της κοινωνικής του εμπειρίας, ο Κωνσταντινίδης κατανοεί τον “ άνθρωπο” ως μία μάλλον α-ιστορική οντότητα: “ ένας είναι ο άνθρωπος”, επαναλαμβάνει συχνά. Μαζί με την αρχιτεκτονική πρωτοπορία της εποχής του, αναφέρεται σε μια μάλλον εξιδανικευμένη έννοια ανθρώπου, τα χαρακτηριστικά του οποίου μπορούν, και έχουν τη διακριτική ευχέρεια, να τα ορίσουν οι αρχιτέκτονες. Κατά την αντίληψη αυτή, οι καθημερινοί άνθρωποι, με τις πολλαπλές διαφοροποιήσεις και ανισότητες μεταξύ τους, διαμορφώνουν αντιλήψεις για τον χώρο και το κατοικείν όχι μέσα από την καθημερινή εμπειρία κατοίκησης, αλλά μέσα από έντυπα και θεάματα μαζικής κατανάλωσης, χάνοντας τη λιτότητα και το μέτρο μέσα στη λαίλαπα του καταναλωτισμού».
Η απολύτως περιεκτική αναφορά στην προσωπικότητα και το θεωρητικό πλαίσιο του Άρη Κωνσταντινίδη, ενός εκ των κορυφαίων αρχιτεκτόνων στη σύγχρονη Ελλάδα, διατυπώνεται από την Ντίνα Βαϊου, καθηγήτρια στο ΕΜΠ, στην σχετική έκδοση.
Έργα του Άρη Κωνσταντινίδη (1913-1993), όπου εφάρμοσε τις ιδέες του για την σύγχρονη αρχιτεκτονική, είναι μεταξύ άλλων μία σειρά δημόσιων και ιδιωτικών κτηρίων, οι εργατικές πολυκατοικίες στη Νέα Φιλαδέλφεια και στο Ηράκλειο Κρήτης, τα ξενοδοχεία “ Ξενία” του ΕΟΤ στην Άνδρο, την Καλαμπάκα, την Μύκονο και την Ολυμπία, τα αρχαιολογικά μουσεία στα Γιάννενα και την Κομοτηνή, η κατοικία και το εργαστήρι του Γιάννη Μόραλη, αλλά και ο τάφος του Γιώργου Σεφέρη στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας.
Ο σπουδαίος Έλληνας αρχιτέκτονας στα έργα του αναδεικνύει τα υλικά κατασκευής. Ενδιαφερόταν για μία αρχιτεκτονική που πήγαζε από τις ανάγκες του τόπου του και γι αυτό είχε ταξιδέψει στα νησιά και την ηπειρωτική χώρα μελετώντας την ανώνυμη αρχιτεκτονική.
Την προσπάθεια του Άρη Κωνσταντινίδη να συνδυάσει τον μοντερνισμό με το αρχαϊκό και το λαϊκό στοιχείο αναδεικνύει η έκδοση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων. Στην έκδοση ο Σταύρος Πετσόπουλος γράφει για τα χρόνια της εκδοτικής συνεργασίας με τον Κωνσταντινίδη και για τα βιβλία του που είναι συνέχεια του αρχιτεκτονικού του έργου, η Ελένη Λιβάνη εξετάζει τις επιρροές στη σκέψη και το έργο του, γράφοντας για τα ταξίδια του στην Ελλάδα και την Ευρώπη και η Σουζάνα Αντωνακάκη προσεγγίζει το αρχιτεκτονικό του έργο με άξονες τη γεωμετρία, τον ποιητικό λόγο, τις δεσμεύσεις και την ελευθερία. Επίσης ο Στέλιος Γιαμαρέλος επαναπροσεγγίζει τη σχέση μας με τα έργα του Κωνσταντινίδη όπως έχει δομηθεί μέσα από τις φωτογραφίες του ίδιου του δημιουργού τους, η Αμαλία Κωτσάκη εξετάζει τη σχέση του με τη λαϊκή αστική αρχιτεκτονική, ο Λεωνίδας Κουτσουμπός αναλύει την έννοια της διάταξης στο έργο του και ο Παντελής Μπουκάλας γράφει για τον διανοούμενο Άρη Κωνσταντινίδη.
Σε μία επιστολή του πατέρα προς τον γιο του διαβάζουμε «…μη φεύγεις από τους ανθρώπους, όσο κι αν δεν σου ταιριάζουνε, όσο κι αν νομίζεις πως δεν σου ταιριάζουνε. Γιατί εδώ κάνεις ένα μεγάλο λάθος: – να βλέπεις τους άλλους σαν διαφορετικούς από σένα, για τον οποιοδήποτε λόγο … – Όχι. Οι άλλοι άνθρωποι είναι διαφορετικοί, και θα είναι πάντοτε, – κι αυτό είναι μια μεγάλη χαρά».
Η έκδοση συμπληρώνεται με πλούσιο εικονογραφικό υλικό (φωτογραφίες, σχέδια έργων του Άρη Κωνσταντινίδη, σημειώσεις και σκίτσα).
*Πηγές: κατάλογος και έντυπα της έκθεσης «Από το κτήριο στην κοινότητα.. Ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος και το Bauhaus», ΑΠΕ.
