Δ. Φατούρος: Το άγνωστο εικαστικό έργο του Αρχιτέκτονα

Αρχιτέκτονας, λόγιος, ζωγράφος και φυσικά δάσκαλος, ο Δημήτρης Φατούρος είναι μια πολύπλευρη προσωπικότητα που παράγει σημαντικό έργο σε κάθε τομέα ενασχόλησης του. Την –όχι και τόσο γνωστή- όψη του ζωγράφου, έχουν την ευκαιρία να δουν όσοι ενδιαφέρονται για το έργο του, στην αναδρομική έκθεση ζωγραφικής με τίτλο «Εικαστική δίοδος – Αρχείο 1966» που φιλοξενεί το Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του ΜΙΕΤ (Βίλα Καπαντζή – Βασιλίσσης Όλγας 108) και θα διαρκέσει έως την Κυριακή 5 Νοεμβρίου 2017.

Η έκθεση περιλαμβάνει περισσότερα από 120 ζωγραφικά έργα καθώς και συμπληρωματικό υλικό σε προθήκες, που αποτελείται από 95 σχέδια, λάδια και σκίτσα. Ένα μεγάλο μέρος αυτού του έργου –περίπου τα δύο τρίτα– εκτίθεται για πρώτη φορά, έχοντας παραμείνει έως σήμερα άγνωστο, ακόμα και σε συνεργάτες του καλλιτέχνη.

Το ζωγραφικό έργο του Δημήτρη Φατούρου, αρχίζει να διαμορφώνεται στο τέλος της δεκαετίας του ’40. Αναπτύσσεται δυναμικά και με διάφορες μορφές τα επόμενα δεκαπέντε χρόνια, για να διακοπεί συνειδητά το 1966. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, ο γνωστός αρχιτέκτονας δεν σταμάτησε ποτέ να ασχολείται με το «εικαστικό φαινόμενο». Έτσι, στις αρχές της δεκαετίας του ’80 το σχέδιο εμφανίζεται ξανά, αν και σποραδικά, αυτή τη φορά ως μέρος της προβληματικής του για το μορφολογικό χάος του αστικού τοπίου, ενώ, στο τέλος της ίδιας δεκαετίας, το συνεχές ενδιαφέρον του για τη σχισμή και το κενό, τον οδηγεί στην κατασκευή μιας ενότητας έργων με ξύλο και καθρέφτη.

Τα έργα, κυρίως τέμπερες και σχέδια σε χαρτί, ξαφνιάζουν με τη ζωντάνια του χρώματος, την ευαισθησία και τη φρεσκάδα της σκέψης που περιέχουν. Ο διεπιστημονικός χαρακτήρας, οι συχνές αναφορές στον ποιητικό μοντερνισμό, η επεξεργασία διαχρονικών φιλοσοφικών εννοιών και προπαντός το «πάθος για τη σωματικότητα» και η ερωτική αντιμετώπιση του τοπίου, είναι δομικά στοιχεία της δουλειάς του Φατούρου και η βασική αιτία που το έργο του διατηρήθηκε αναλλοίωτο στο πέρασμα των χρόνων.

Ο πλουραλισμός που διακρίνει τα έργα της έκθεσης αντικατοπτρίζει την πολύπλευρη προσωπικότητα του δημιουργού τους και πιστοποιεί μια παραγνωρισμένη αλήθεια: εκτός από αρχιτέκτων και πανεπιστημιακός που ασχολήθηκε με την τεχνοκριτική, την επιμέλεια εκθέσεων και την ποίηση, ο Δημήτρης Φατούρος υπήρξε ένας από τους σημαντικούς καλλιτέχνες της γενιάς του, στην οποία ανήκουν, μεταξύ άλλων, ο Βαλέριος Καλούτσης, ο Νίκος Κεσσανλής, ο Βλάσης Κανιάρης, ο Δημήτρης Κοντός. Αντιπαραβάλλοντας σήμερα την εικαστική παραγωγή αυτών των καλλιτεχνών και ανιχνεύοντας κοινά χαρακτηριστικά, μπορεί να εξάγει κανείς χρήσιμα συμπεράσματα για την εξέλιξη της αφαιρετικής ζωγραφικής στην Ελλάδα, αλλά και για την απόφασή τους να εγκαταλείψουν τη ζωγραφική για χάρη μιας πιο εννοιολογικής προσέγγισης του χώρου.

Επιμελητής της έκθεσης είναι ο Χριστόφορος Μαρίνος οποίος καταγράφει και τις ανωτέρω πληροφορίες.

Ο ίδιος ο Δ. Φατούρος λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ «Είναι και η ζωγραφική μια μέθοδος αναγνώρισης του κόσμου». «Ήταν εκείνη την εικοσαετία, 1946-1966, που φιλοτεχνήθηκαν τα έργα, μια άσκηση με ζωγραφικούς όρους. Ορισμένα στοιχεία της αρχιτεκτονικής συνέπιπταν με τη ζωγραφική. Ύστερα ήρθε η ηδονή της αναζήτησης και δεν είχα -πίστευα- τον χρόνο να ασχοληθώ με ορισμένα ερωτήματα. Ένιωθα πως έπρεπε να μου δώσω τη δυνατότητα για περισσότερη αναζήτηση των συντελεστών/συνθηκών στις οποίες αναπτύσσεται το αρχιτεκτονικό έργο, να ασχοληθώ με τις γνωσιολογικές του δυσκολίες, τους μηχανισμούς λύσης του προβλήματος» (σ.σ.απαντά αβίαστα στην έκδηλη ερώτηση για την σχεδόν πρόωρη διακοπή της ζωγραφικής «ποιητικής» του). «Σημασία έχει -όχι οι ορισμοί αλλά το «ποιείν» – η «ποιητική» του καθενός».

ΠΟΥ – ΠΟΤΕ μπορείτε να δείτε την έκθεση

Χώρος: Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης

Διεύθυνση: Βασιλίσσης Όλγας 108

Διάρκεια: έως 05 Νοε 2017

Ωράριο λειτουργίας: Τρίτη έως και Κυριακή: 10.00-18.00
Δευτέρα: κλειστά

Πληροφορίες: 2310 295 170-1, 2310 295 150

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

O Δημήτρης Α. Φατούρος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1928. Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), απ’ όπου αποφοίτησε το 1952. Από το 1945 έως το 1947 μαθήτευσε κοντά στον ζωγράφο Παναγιώτη Μάρθα. Από το 1953 έως το 1959 ήταν επιμελητής στο ΕΜΠ, στον Δημήτρη Πικιώνη και στον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα. Την περίοδο 1959-1996 ήταν καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) και από το 1983 έως το 1988 διατέλεσε Πρύτανης του πανεπιστημίου. Από το 1996 είναι ομότιμος καθηγητής στο ΑΠΘ. Το 2014 αναγορεύεται επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Πατρών. Τo 1966-67 ήταν Visiting Fellow στο Πανεπιστήμιο Yale. Έχει διδάξει και έχει δώσει διαλέξεις σε πολλά πανεπιστήμια της Ευρώπης, των ΗΠΑ και αλλού. Το ζωγραφικό του έργο, έως το 1966 που διακόπτεται, έχει παρουσιαστεί στην Ελλάδα σε ομαδικές και ατομικές εκθέσεις (Αθήνα 1957, Ύδρα 1962) καθώς και σε ομαδικές στο Παρίσι, στη Ρώμη, στη Φλωρεντία και αλλού. Έχουν κυκλοφορήσει πολλά βιβλία του για την τέχνη και την αρχιτεκτονική και έχει πολλές δημοσιεύσεις σε ελληνικά και ξένα περιοδικά, σε συλλογικούς τόμους και λεξικά. Το αρχιτεκτονικό του έργο έχει δημοσιευθεί σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και άλλες εκδόσεις, κι έχει παρουσιαστεί σε ντοκιμαντέρ και μονογραφίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έκθεση με το αρχιτεκτονικό του έργο πραγματοποιήθηκε το 2009 στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς και το 2010 στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ.

[youtube id=”QY2WxCM576E” width=”600″ height=”350″]

Αρχιτεκτονικό Έργο

Έχει σχεδιάσει μερικά από τα σημαντικότερα κτίρια στη σύγχρονη Ελλάδα συμβάλλοντας στη διαμόρφωση της εικόνας της νεότερης ελληνικής αρχιτεκτονικής. Στα περισσότερα από τα 150 έργα του, διακρίνονται οι σταθερές αρχές του σχεδιασμού του προς μία σύγχρονη αρχιτεκτονική πάντοτε όμως σύμφωνη με τη λογική του ελληνικού τοπίου, του ελληνικού τόπου γενικότερα, χωρίς να υποπέσει σε φαινόμενα «παραδοσιολαγνείας» και φτηνού καταναλωτισμού τα οποία με επιμονή επισημαίνει. Χαρακτηριστικά των συνθέσεών του, που προδίδουν τους προβληματισμούς του είναι η κυριαρχία της μικρής κλίμακας και της καθαρής μορφής, με έμφαση στον τρόπο που ο άνθρωπος βιώνει το χώρο, επεξεργαζόμενος με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την αντιμετώπιση των ενδιάμεσων ορίων και το αίσθημα της έκπληξης. Τα στοιχεία αυτά κάνουν την αρχιτεκτονική του σύμφωνη με το έργο αρχιτεκτόνων όπως ο Oύτζον, ο Tαντάο Άντο, ο Άρης Kωνσταντινίδης, ο Aλβάρο Σίζα, ο Άλντο Bαν Έικ και ο Τζιανκάρλο ντε Κάρλο.

Μερικά από τα αρχιτεκτονικά του έργα:

Εθνική Πινακοθήκη, με τον Π. Μυλωνά (1957-1967),

Τα μουσεία:

Πολύγυρου (1964-1966),

Φιλίππων (1962-1964) και

Kαβάλας (1962-1964) με τον Ι. Τριανταφυλλίδη.

Κλειστό Κολυμβητήριο της Σχολής Δοκίμων στον Πειραιά (1957-1959), για το οποίο του απονεμήθηκε το 2014 τιμητική διάκριση από το ΓΕΝ,

Τέσσερα μεγάλα ανάγλυφα μπετόν (2,0Χ3,0) στην ισόγεια ανοικτή συνδετήρια στοά της Πολυτεχνικής Σχολής του Α.Π.Θ. (1959),

Σχολικό Συγκρότημα στο Λαγκαδά με τον Β. Γιαννάκη (1964-1967),

Κέντρο Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου στη Θεσσαλονίκη με τους Γ. Μπαξεβάνη, Γ. Παναγιωτίδη, Κ. Πασιά, (1982-1985), κ.α..

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού σκιαγραφούν περισσότερο ξεκάθαρα τις απόψεις του για την αρχιτεκτονική, παρουσιάζουν οι κατοικίες που έχει σχεδιάσει, όπως αυτές της Αίγινας (1996-1997), του Μαρκόπουλου (1994-1995) ή του Πανοράματος (οικία Καζάζη, 1963-1964).

Συγγραφικό Έργο

Έχει γράψει νηφάλια αλλά και μαχητικά κείμενα, εκφράζοντας τις απόψεις του για το σήμερα και το αύριο του τόπου. Στο πλούσιο συγγραφικό του έργο, ο Φατούρος κατέγραψε με ιδιαίτερη οξύνοια, και για περισσότερο από μισόν αιώνα, την πολιτισμική πορεία της μεταπολεμικής κοινωνίας διεθνώς, κυρίως μέσα από το πρίσμα της τέχνης και της αρχιτεκτονικής. Οι απόψεις του για την αρχιτεκτονική και την αναγκαιότητά της διατυπώνονται στο πλήθος των δημοσιεύσεών του σε ελληνικά και ξένα περιοδικά και στα βιβλία του όπως:

(2009) Ίχνη μετάβασης, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2008) Ίχνος χρόνου, Εκδόσεις Καστανιώτη
(2003) Η επιμονή της αρχιτεκτονικής, Εκδόσεις Καστανιώτη, β’ έκδοση 2004
(1995) Ένα συντακτικό της αρχιτεκτονικής σύνθεσης, Εκδόσεις Παρατηρητής, επανέκδοση Εκδόσεις Επίκεντρο 2007
(1994) Δημόσιο ημερολόγιο, Εκδόσεις Καστανιώτη
(1993) Θεσσαλονίκη, επιβίωση ή μεγάλη πόλη, Εκδόσεις Παρατηρητής
(1989) Γραπτά αρχιτεκτονικής, Εκδόσεις Ολκός
(1988) Εικαστική Δίοδος, Εκδόσεις Παρατηρητής
(1979) Οργάνωση του χώρου και γεωμετρική οργάνωση, Έκδοση ΑΠΘ
(1979) Μελέτες για την κατοικία στην Ελλάδα, επιμ. με τους Λ. Παπαδόπουλο, Β. Τεντοκάλη, Εκδόσεις Παρατηρητής
(1973) Μαθήματα συστηματικής θεωρίας της αρχιτεκτονικής, τόμος β’, Εκδόσεις Παρατηρητής
(1971) Μαθήματα συστηματικής θεωρίας της αρχιτεκτονικής, τόμος α’, Έκδοση ΑΠΘ, β’ έκδοση, Εκδόσεις Παρατηρητής 1972, επανέκδοση Εκδόσεις Επίκεντρο 2005

Πηγές: Επίσημο site του ΑΠΘ τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Wikipedia, ΑΠΕ – ΜΠΕ, Πανεπιστήμιο Πατρών, τμήμα Αρχιτεκτονικής (κανάλι Youtube)